Μπένθαμ, Τζέρεμι

(Jeremy Bentham, Λονδίνο 1748 – 1832). Άγγλος οικονομολόγος και φιλόσοφος, θεωρητικός του ωφελιμισμού. Αφού τελείωσε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, επιδόθηκε στη δικηγορία, για να την εγκαταλείψει όμως γρήγορα, απογοητευμένος από την έλλειψη λογικής της αγγλικής νομοθεσίας. Προσχώρησε με ενθουσιασμό στις αρχές της Γαλλικής Επανάστασης και, συμφωνώντας με τον Μπεκαρία ότι ο σκοπός κάθε ηθικής ενέργειας και κάθε κοινωνικής οργάνωσης πρέπει να είναι «η μεγαλύτερη δυνατή ευτυχία για τον μεγαλύτερο αριθμό ανθρώπων», αφιερώθηκε στην εξέταση και στις δυνατές λύσεις του προβλήματος αυτού. Γύρω από την Επιθεώρηση του Γουεστμίνστερ (Westminster Review), που ίδρυσε ο ίδιος το 1823, συγκεντρώθηκαν οι ικανότεροι νέοι της εποχής, που αντιλαμβάνονταν τα προβλήματα της και η επιθεώρηση έγινε το όργανο διάδοσης του ωφελιμισμού. Τα σημαντικότερα έργα του Μ. είναι Εισαγωγή στις αρχές της ηθικής και της νομοθεσίας (1789) και Δεοντολογία ή επιστήμη της ηθικότητας, που εκδόθηκε μετά τον θάνατό του, το 1834. Ο Μ. τοποθετούσε ως βάση της ηθικής έναν υπολογισμένο ηδονισμό, που κατευθύνεται όχι πια από τα αισθήματα, αλλά από τη δύναμη της λογικής. Αν δηλαδή, είναι αλήθεια ότι το άτομο εκτελεί ουσιαστικά τις πράξεις που το ενδιαφέρουν και επομένως ότι η ευχαρίστηση βρίσκεται στη βάση της ηθικής, είναι εξίσου αλήθεια ότι η φρόνηση συνίσταται στο να ξέρουμε να παραιτούμαστε από το τωρινό καλό για το μελλοντικό. Για να πετύχουμε λοιπόν τη μεγαλύτερη ευτυχία, χρειάζεται ένας ακριβής υπολογισμός των ικανοποιήσεων που μπορούν να επιτευχθούν με μια πράξη, υπολογισμός στον οποίο λαμβάνονται υπόψη όλα τα χαρακτηριστικά των ίδιων των ικανοποιήσεων: ένταση, διάρκεια, βεβαιότητα, αμεσότητα, γονιμότητα, αγνότητα, ενθουσιασμός. Με τον τρόπο αυτό θα έχουμε έναν «πεφωτισμένο ωφελιμισμό», όπου το καλό του ατόμου συμπίπτει με το καλό όλων και δικαιολογείται επομένως ο αλτρουϊσμός, αν και ξεκινά από εγωιστικά κριτήρια. Οι μεταρρυθμίσεις που πρότεινε ο Μ. στο κοινωνικό και πολιτικό πεδίο εμπνέονται ακριβώς από τη νέα αυτή αντίληψη της ηθικής. Ο Άγγλος οικονομολόγος και φιλόσοφος Τζέρεμι Μπένθαμ.